.

رویارویی با مدرنیته، طی یکی دو قرن گذشته دستمایه بسیاری از داستان‌ ها بوده، خصوصا داستان ‌های روشنفکران و فرهیختگان سرزمین ‌های غیراروپایی و آمریکایی. در ادبیات روسیه هم به همین منوال شاهد واکنش‌ هایی هستیم که برخی از آنها به آن ‌سوی مرزها نفوذ کرده‌ و جایگاهی کاملا خاص و جدی در ادبیات جهانی پیدا کرده‌اند، به ‌طوری‌ که هنوز این آثار تجدید چاپ و خوانده می ‌شوند.

کتاب «ادبیات روس به روایت دیگر» علت ماندگاری این آثار را می ‌جوید و در تلاش است تا با خوانشی نقادانه دلیل ماندگاری آنها را در وضعیت اجتماعی و معنایی آنها پیدا کند؛ همان وضعیتی که نگاه، درک و بیان نسبت به جهان و چیزها را رقم می ‌زند و در هیئت مجموعه ‌ای واکنش ‌ساز به مخاطب منتقل می ‌شود. با چنین تفسیری شاید بتوان از این مجموعه طریقه ‌سازِ واکنش، تحت عنوان «فرهنگ» یاد کرد. فرهنگی که برای تشخیص آن از بین فرهنگ‌های دیگر، به تفاوت‌ها و تمایزهای خاص آن متوسل می‌شویم و به دلیل همین تمایزات زبانی، نگرشی‌ و ادراکی است که فی‌المثل فرهنگ روسی را از فرهنگ سرزمین‌ های دیگر متفاوت می‌ دانیم.

در زمانه حاضر و با وجود تحولات و دگرگونی‌ های جهان‌شمول پست‌ مدرنیستی، اگر هنوز هم بتوان گفت که راه نفوذ و درک روح و سرشت هر ملتی تنها از طریق ادبیات و هنر آن ملت برآورده می‌ شود، در این ‌صورت، منطقی می ‌نماید که آثار نویسندگان یکی دو قرن گذشته روسی دیگر نتوانند فرهنگ روسیه امروزی را متجلی سازند. اما این مسئله ذره ‌ای از اهمیت این آثار نمی ‌کاهد. مسئله اینجاست که نویسندگان این آثار، در مقطعی خاص، صادقانه به استقبال نقد فرهنگی رفتند که همراه با مدرنیزاسیون سرمایه ‌دارانه، خود را به صورت وضعیتی ضروری جا زده بودند و اتفاقا از همین منظر است که این آثار برای ما اهمیت دارند، زیرا گواهان صادقی هستند در درک تاریخی برهه ‌ای که در آن ضرورت‌ تحولات مدرن در ساختار های فرهنگی، اجتماعی و با پروژه ‌های اقتصادی به شیوه سرمایه ‌داری خلط شده‌ است. کتاب «ادبیات روس به روایت دیگر» با در نظر داشتن تحولات در حال وقوع روسیة آن زمان، در بررسی رابطه اجتماعی و فرهنگی این آثار با عصر و زمانه ‌شان، به‌طور مشخص و مسلما از راه مثال، به ویژگی‌ های آنچه به صورت تحت‌ اللفظی ادبیات روسی قرن نوزده و بیست (قبل از گورکی) خوانده می ‌شود، می‌ پردازد. اولین گام استفاده از نگرش طنزآمیز ادبیات روس همچون روش برخورد است. طبیعتا در صورتی که خوانش ‌ما مبتنی بر واکنشی باشد که این نویسندگان در مواجهه با مدرنیته و دستاوردهای آن داشته‌اند، می‌توان تاثر و تلخکامی ملتی را دید که بیانش را به طنز آمیخته است. ادبیاتی برخاسته از مقایسه تطبیقی وضع موجود خود با آنچه در حال گذر و پیشروی در جهان مدرن است، که البته شاید همین نحوه‌ مواجهه خود ناشی از غرور جریحه‌ دار شده ملتی باشد که با وجود احساس شایستگی‌ در ارزیابی از خود‌، جایی در سکان هدایت جهان نوین ندارد؛ که در این‌ صورت، همین امر سبب خلق موقعیت‌های طنزآمیز و گاه دوپهلویی می ‌شود که در بسیاری از داستان ‌های روسی متعلق به آن دوره، سرنوشت تاریخی داستان ‌نویسی گوگول و در برخی موارد چخوف را رقم زده است: نویسندگان نوگرا و صاحب اندیشه‌ ای که در مقام منتقد وضع موجود روسیه زمانه خود، وظیفه‌ روشنفکری خود را به انجام می ‌رسانند و از قضا در همین افق دولبه‌ انتقادی است که بسیاری از شاهکارهای ادبی روسی آفریده شده‌اند. آفریده ‌هایی به‌راستی جاودان که سوای ذهن خلاق و پر شور نویسنده‌ هنرمند، محصول شرایط تاریخی خاصی است که  خبر از  سرخوردگی‌ اجتماعی و سیاسی قشر روشنفکر روسی در مقطعی خاص ‌می‌دهد. دوره‌ای که بیانگر تلخکامی‌ های ناشی از واماندگی اقتصادی و صنعتی زمانه ‌ای است که نه تنها دیگر «روسیه»  در آن نقشی ندارد (و مسلما از اقتدار افسانه‌ای آن هم نمی‌ تواند خبری باشد) بلکه غرب با پیشروی هر روزه ‌اش آن قلمرو را به تصرف خود درآورده و نمایندگی می ‌کند؛ غربی که چشم ساکنان قاره ‌های دور و نزدیک را به «رویای آمریکایی» اش خیره کرده است.