منشأ خانواده، مالکیت خصوصی و دولت (به آلمانی: Der Ursprung der Familie, des Privateigenthums und des Staates) رساله‌ای است از فریدریش انگلس به سال ۱۸۸۴.انگلس در این کتاب، ماتریالیسم تاریخی را برای بررسی شکل‌گیری و تحولات خانواده و پدید آمدن دولت به‌کار می‌گیرد. کتاب تا قسمتی برپایهٔ یادداشت‌های کارل مارکس بر کتاب جامعهٔ باستان اثر لویس مورگان نوشته شده‌است.
 

فصل اول کتاب به «دوران‌های ماقبل تاریخی فرهنگ» می‌پردازد و دوره‌های «توحش» و «بربریت» را بررسی می‌کند.

فصل دوم کتاب به «خانواده» پرداخته و از بخش‌های «خانوادهٔ همخون، «خانوادهٔ پونالوائی»، «خانوادهٔ یارگیر»، «خانوادهٔ تک‌همسر» تشکیل می‌شود.

فصل‌های سوم تا نهم کتاب به «تیرهٔ ایروکوئی، تیرهٔ یونانی، پیدایش دولت آتن، تیره و دولت در روم، تیره در میان سلتی‌ها و ژرمن‌ها، تشکیل دولت میان ژرمن‌ها، بربریت و تمدن» اختصاص دارند.

پیوست کتاب شامل «یک مورد تازه‌کشف‌شده از ازدواج گروهی» است.