کتاب حاضر، با تکيد بر ضرورت شناخت شالوده هاي نظري داستان کوتاه به عنوان پيش شرط نقد، هم نظريه هاي اين ژانر را معرفي مي کند و هم اين که کاربرد آن نظريه ها را در نقد عملي برگزيده اي از شاخص‌ترين و صناعتمندترين داستان هاي کوتاه ايران نشان مي‌دهد. ساختار جلد اول از اين قرار است: در بخش اول، مفاهيم و نظريه‌هاي داستان رئاليستي و داستان ناتوراليستي معرفي شده اند. در بحث راجع به اين مفاهيم و نظريه ها، نويسنده رويکردي ميان رشته‌اي در پيش گرفته و لذا رئاليسم و ناتوراليسم در ادبيات را از راه قياس با همين سبک‌ها در هنرهاي بصري (عمدتا نقاشي و بعد سينما) تبيين کرده است. در بخش بعدي، نقدهاي مشروحي بر داستان هاي ممتازي که با اين دو سبک نوشته شده اند ارائه گرديده است. در بخش پايانيِ اين مجلد، قرائت هاي نقادانه از داستان‌هاي بيشتري به دست داده شده است که تحولات مهم در زمينه مضامين و تکنيکشهاي داستان کوتاه در ايران را به نمايش مي گذارند. در جلد نخست اين کتاب، نويسنده علاوه بر تحليل هاي موردي و اشاره به داستان هاي متعدد، مجموعا پانزده داستان کوتاه به قلم نويسندگان رئاليست و ناتوراليست ايراني و يک داستان از ادبيات کهن فارسي (هزار و يک شب) را به طور مشروح نقد کرده است
